انحراف شست یا هالوکس والگوس چیست؟

انحراف شست یا هالوکس والگوس (Valgus Hallux (که در فارسی به آن ‘قوز شست پا’ هم می گویند، نوعی بدشکلی انگشت شست پا است. هالوکس والگوس یا قوز شست پدیده شایعی در انگشتان پا است و ۹۰ ٪موارد آن در زنان اتفاق میافتد

بیرون زدگی مفصل انگشت شست پا از مهمترین بیماریهای انگشتان پا است که در اثر فشار بلندمدت و نامتعارف به مفصل ( مثلا با پوشیدن کفش تنگ و نامناسب) ایجاد میشود. انحراف شست موجب می شود مفصل متا تارسو فاالتژیال (Metatarsophalangeal )یعنی مفصلی که شست را به کف پا متصل می کند به طرف داخل برجسته شده و یک برآمدگی در سطح داخلی پنجه پا بوجود آید. به این برجستگی بونیون (Bunion )می گویند. هرچند پوشیدن <کفشهای نوک باریک> میتواند بیماری را تشدید نماید ولی عامل اصلی زمینه ارثی موجود در خانواده است.

علل ایجاد هالوکس والگوس(انحراف شست پا) :

بین منابع پزشکی بر سر علت اصلی انحراف شست اختلاف نظر وجود دارد. برخی منابع علت اصلی را پوشیدن کفش نامناسب در طول زمان می دانند ولی برخی دیگر علت اصلی را زمینه ی ژنتیکی در فرد می دانند که کفش نامناسب فقط روند پیدایش انحراف شست پا را تشدید می کند.

کفش نامناسب شامل کفشهایی با پنجه تنگ و باریک و کفشهای پاشنه بلند است که از مهم ترین علل ایجاد کننده این بیماری به شمار می آید.

شیوع این اختالل در بزرگسالانی که کفش نمی پوشند کمتر است. اما به این معنی نیست که کفش باعث بروز این اختلال می شود . کفش های تنگ می توانند باعث درد شست پا و انحراف شوند. بسیاری از کفش های مد روز تنگ و باریک هستند تا پا را جذاب تر نشان دهند. پاشنه های بلند پاها را به سمت پایین کفش می کشند و این بر مشکل می افزاید. اما باید توجه داشت که مشکلات کفش فقط محدود به افراد دنباله رو فشن و مد نمی شود.

عوامل خطر ایجاد هالوکس والگوس (انحراف شست پا) :

ریسک فاکتورهایی که باعث افزایش احتمال بروز انحراف مفصل شست پا می شوند شامل موارد زیر است:

 صافی کف پا

 پروناسیون یا چرخش پا به سمت داخل

 آسیبهای قبلی به پا و یا شست پا

 فعالیت هایی که فشار و آسیب غیرمعمول به شست پا وارد می کنند مانند رقص باله، اختالالت عصب و عضله در پا

علائم و نشانه های بیماری هالوکس والگوس (انحراف شست پا) :

• برآمدگی کنار پا

در ناحیه ی برجستگی احتمال بوجود آمدن تاول هم در اثر ساییدن پوست به کفش تنگ هم رایج است. یکی از مشکلات افراد با انحراف پیشرفته شست پا پیدا کردن کفش مناسب و راحت است چرا که بیمار مجبور است کفش های سایز بزرگتر از پای خود تهیه کند که بتواند برجستگی اطراف مفصل شست را در کفش جا بدهد. این خود باعث پیدایش مشکلات دیگری هنگام راه رفتن خواهد شد.

• پوست قرمز و ملتهب شده در کنار انگشت شست پا

•  منحرف شدن انگشت شست به سمت دیگر انگشتان پا

وقتی که انحراف شست پا به اندازه کافی شدید و پیشرفته شد، حتی با پوشیدن کفش های گشاد هم در نواحی مختلف پا درد ایجاد می شود چرا که خود انحراف شست پا باعث ایجاد تغییر در نحوه ی راه رفتن و بیومکانیک طبیعی عضلات و مفاصل و لیگامان های پا می شود. با شدید شدن انحراف شست، راه رفتن دشوار شده و بیمار دچار لنگش می شود، درد مزمن شده و ممکن است سائیدگی مفصل بوجود آید.

• ضخیم شدن پوست زیر انگشت شست پا

•  ایجاد پینه بر روی انگشت دوم پا

• احساس درد ممتد و یا مکرر در پا

•  سختی حرکت دادن انگشت شست پا

تشخیص هالوکس والگوس (انحراف شست پا):

معاینه فیزیکی : ازآنجاییکه علائم این عارضه به وضوح مشخصند ، در اکثر موارد میتوان آن را با یک معاینه ساده تشخیص داد. در طول معاینه ممکن است پزشک از شما بخواهد تا انگشتان پای خود را حرکت دهید تا بدین ترتیب محدودیتهای حرکتی آنها مشخص شود.

عکسبرداری با اشعهی ایکس : در صورت وجود آسیب و بدشکلی، پزشک عکسبرداری با اشعه ایکس را تجویز خواهد کرد. این کار میتواند شدت هالوکس والگوس (انحراف انگشت شست پا) را با دقت زیادی مشخص کند.

درمان هالوکس والگوس (انحراف انگشت شست پا) :

به منظور درمان هالوکس والگوس (انحراف انگشت شست پا، عمل جراحی و همچنین روشهای درمانی بدون جراحی مورد استفاده قرار میگیرند. بایستی اطلاعات و توصیه های کامل درباره انحراف انگشت شست پا به بیمار داده شود. توصیه ها می تواند شامل موارد زیر باشد :

• کفش مناسب بپوشند.

در پوشیدن کفش به این نکات دقت کنید : هیچوقت معیار شما برای انتخاب اندازه کفش شماره ای که روی آن نوشته شده است نباشد. این اندازه ها بر حسب شکل و سازنده کفش متفاوت است. همیشه کفش را به پا کرده و امتحان کنید.

کفشی را انتخاب کنید که تا حد امکان به شکل پایتان باشد.

در بسیاری افراد یک پا بزرگتر از پای دیگر است. کفشتان را برحسب پای بزرگترتان انتخاب کنید.

کفش را در عصر ها بخرید چون در این موقع از روز پای شما در حداکثر اندازه خود است.

وقتی برای امتحان کردن کفش سرپا می ایستید باید حدود یک سانتیمتر در جلوی بلندترین انگشت پایتان در داخل کفش فضای خالی وجود داشته باشد.

مطمئن شوید پنجه کفشتان به اندازه پنجه پایتان است. پنجه پهن ترین قسمت پا و کفش است.

هیچوقت کفش تنگ نخرید و فکر نکنید کفش بتدریج و با پوشیدن جا باز می کند.

پاشنه پا در عین اینکه باید در کفش احساس راحتی کند، باید فیت هم باشد. پشت کفش باید پاشنه پایتان را کامال دربر گرفته و اجازه سرخوردن و حرکت در کفش را به آن ندهد.

با کفش چند قدم راه بروید تا مطمئن شوید اندازه پای شما است.

• بدانند که بیماری پیشرفت می کند و درمان های غیر جراحی علائم را بهبود می بخشند اما مانع پیشرفت پینه نمی شوند.

•  با وجودی که ظاهر و ظاهر مفصل تغییر شکل یافته هم اهمیت دارد، مهم ترین دلیل جراحی وجود درد است نه وجود تغییر شکل.

• قاعده کلی، شروع درمان با روش های غیر جراحی است. اگر این روش ها موثر واقع نشدند عمل جراحی می تواند به شما کمک کند.

درمان غیر جراحی :

استفاده از یخ : یخ میتواند التهاب ناشی از انحراف شست پا را کاهش داده و درد آن را تسکین دهد.

داروهای مورد استفاده

•  مسکنهای درد بدون نیاز به نسخه : استفاده از مسکنهایی مانند استامینوفن ، ایبوپروفن و ناپروکسن.

• مسکنهای قویتر: ازجمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، میتوانند درد را کاهش داده و تحمل عارضه را آسانتر کنند.

• تزریق استروئید : تزریق استروئید به درون مفصل میتواند درد و التهاب را کاهش دهد.

فاصله دهندههای انگشتی : این وسایل (اعم از پدهای سیلیکونی) به کاهش فشار از روی مفاصل انگشتان کمک کرده ، اصطکاک را کاهش داده و از منطقه حساس اطراف مفصل شست پا، محافظت میکنند.

کفیهای طبی برای کفش : استفاده از کفیهای طبی آماده که در داروخانه ها به فروش میرسند میتواند باعث حمایت از قوس پا شود.

استفاده از محافظ و اسپلینت : این وسایل کمک میکنند تا درد ناشی از هالوکس والگوس (انحراف انگشت شست پا) کاهش یافته، موقعیت مناسب انگشتان تنظیم شده و فضای مناسب برای کاهش ناراحتی ایجاد شود.

اصالح فعالیتها :

اگر در طول روز به مدت طولانی بر روی پای خود فشار میآورید، فعالیتهایی مانند ورزشهای سنگین، پیاده روی و یا ایستادن را کم کنید.

فیزیوتراپی : هیچ مدرکی مبنی بر سود بلندمدت ناشی از فیزیوتراپی وجود ندارد.

درمان جراحی : در موارد زیر، ممکن است عمل جراحی ضروری باشد :

درد شدید در پنجه پا که مانع از انجام فعالیت های روزمره زندگی می شود.

دردی که نمی گذارد شما خوب راه بروید و کفش بپوشید (البته منظور کفش های راحت است)

تورم و التهاب مفصل شست پا که با استراحت و دارو خوب نمی شود.

در مواقعی که شست پا کاملا به طرف دیگر انگشتان پا منحرف شده است.

خشکی و محدودیت حرکت در شست پا

وقتی درد با داروی مسکن و پوشیدن کفش مناسب بهبود نمی یابد.

گاهی انحراف شست پا در سنین نوجوانی در حدود سنی ۱۵-۱۰ سال بخصوص دختران بوجود می آید. در این سنین اصلا توصیه به عمل جراحی نمی شود چون احتمال عود زیاد است.

هدف اعمال جراحی که در درمان انحراف شست پا یا هالوکس والگوس بکار برده می شوند از بین بردن درد و تصحیح تغییر شکلی است که در پنجه پا بوجود آمده است. این اعمال جراحی عبارتند از:

•  ترمیم تاندون ها و لیگامان های اطراف شست پا

در این بیماری در بسیاری اوقات بافت های نرم اطراف مفصل شست در یک طرف مفصل شل و در یک طرف دیگر سفت هستند و همین امر موجب انحراف شست پا می شود. با این جراحی سعی می شود بافت های شل، سفت شوند و بافت های سفت و غیر قابل انعطاف شل شوند.

• (Arthrodesis) آرترودز

در این روش غضروف مفصل متاتارسوفاالنژیال یعنی مفصل بین شست پا و کف پا کاملا برداشته شده و این مفصل خشک می شود. از این نوع عمل جراحی معمولا در بیمارانی که سائیدگی شدیدی در این مفصل دارند یا اعمال جراحی قبلی که برای تصحیح انجام شده موفق نبوده است استفاده می شود.

• (Bunionectomy) بونیونکتومی

در این نوع جراحی برجستگی استخوانی کنار مفصل شست برداشته میشود. از آن در مواقعی استفاده میشود که شست انحراف زیادی نداشته و مشکل بیمار بیشتر برجسته بودن استخوان است.

• (Resection Arthroplasty) آرتروپالستی رزکشن

در این جراحی استخوان دو طرف مفصل متاتارسوفاالنژیال شست برداشته می شود. در افراد مسن یا افراد با سائیدگی شدید مفصل شست یا کسانی که جراحی های قبلی در درمان بیماری موفق نبوده اند استفاده می شود.

• (Osteotomy) استئوتومی

در این جراحی استخوان های اطراف مفصل شست شکسته شده و سپس در وضعیت مناسب دوباره در کنار یکدیگر قرار داده می شوند. عمل جراحی قوز شست پا یا هالوکس والگوس در صورتی که به درستی انجام شود در غالب موارد نتیجه مناسبی را بدست می دهد. عوارض بعد از جراحی این بیماری در کمتر از ده درصد موارد بوجود می آید. اگر بعد از جراحی عارضه ای پیش بیاید نیاز به درمان دارد. این عوارض عبارتند از :

عفونت

عود انحراف شست

آسیب به اعصاب پا

بهبود نیافتن درد