برای مشاهده ی فیلم کامل تعویض مفصل زانو بر روی تصویر پایین کلیک کنید.

 
 
مهمترین هدف تعویض مفصل زانو از بین بردن دردی است که در زانو براثر ساییدگی و آرتروز، روماتیسم و یا تخریب سطح مفصلی ایجاد شده است. بدست آوردن دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح تغییر شکل های ایجاد شده در زانو از دیگر بکار گیری مفصل مصنوعی زانو است.
وقتی غضروف مفصلی زانو به هر علتی تخریب میشود حرکت مفصل دردناک شده و مفصل دچار خشکی و محدودیت حرکتی میشود. در این وضعیت میتوان با تعویض سطوح مفصلی حرکات مفصل را بهتر کرده و درد را از بین برد. عمل جراحی تعویض مفصل زانو یکی از موفق ترین اعمال جراحی است. در غالب اوقات مفصل مصنوعی زانو بیش از ۲۰ سال عمر میکند.
عمل جراحی تعویض مفصل زانو بیشتر در افراد مسن و میانسال انجام میشود ولی امروزه با بکارگیری مفاصل مصنوعی بهتر و تکنیک های جراحی جدیدتر میتوان در سنین جوانی و حتی نوجوانی هم این عمل را انجام داد. سن بیمار، وزن وی و یا جنسیت او عامل تعیین کننده در تصمیم گیری برای انجام جراحی نیست و مهمترین عامل در تصمیم گیری شدت درد بیمار و ناتوانی است که این درد برای زندگی بیمار ایجاد کرده است .گرچه ممکن است اینطور به نظر برسد که انجام جراحی تعویض مفصل زانو در سنین پایین فرد را مجبور میکند تا در سنین بالاتر یک بار دیگر مفصل را جایگرین کند ولی مطالعات نشان داده است که هرچه این عمل جراحی زودتر انجام شود نتیجه آن در از بین بردن درد و خشکی مفصل بهتر خواهد بود.

معیارهای دخیل در تصمیم گیری برای انجام جراحی

آیا شدت درد و محدودیت حرکت، توانایی بیمار را برای انجام دادن کارهای روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله، سوار ماشین شدن و نشستن روی صندلی کاهش داده است
آیا درد در هنگام استراحت هم وجود دارد
آیا تورم زانو با دارو از بین نمیرود و یا بیمار تحمل دارو را ندارد
آیا شکل ظاهری زانو تغییر زیادی پیدا کرده است
آیا دارو دیگر نمیتواند درد زانوی بیمار را از بین ببرد
در صورتی که پاسخ به سوالات بالا مثبت باشد به احتمال زیاد بیمار باید عمل جراحی تعویض مفصل زانو را انجام دهد.

علل تعویض مفصل زانو

انواع شایع آرتریت زانو شامل استئوآرتریت (یا آرتروز)، آرتریت روماتوئید، و آرتریت پس از جراحات زانو است. شایع‌ترین علامت آرتریت زانو بدون توجه به نوع آن، درد، تورم و خشکی یا سفتی در حرکت زانو است. در طول زمان این خشکی مفصل ممکن است آنقدر شدید شود که راه رفتن را برای فرد ناممکن کند. همچنین بسته به علت آرتریت ممکن است علائم دیگری هم داشته باشید.
استئوآرتریت یا آرتروز زانو:
غضرف زانو که مانند بالشتکی در میان دو سر استخوان‌ها در مفصل قرار دارد، با افزایش سن تحلیل می‌رود، در نتیجه است سرهای استخوان‌ها روی هم ساییده می‌شوند.
نتیجه این است که حرکات طبیعی زانوها به طور فزاینده‌ای دردناک می‌شود. این تحلیل‌رفتن و سایش غضروف مفصل زانو عارضه استئوآرتریت یا آرتروز را ایجاد می‌کند، و در میان افراد بالای ۵۰ سال بیشترین شیوع را دارد.
آرتریت روماتویید:
آرتریت روماتویید یک بیماری مزمن است که در آن دستگاه ایمنی بدن به اشتباه به مفاصل هو دو زانو حمله می‌کند، و باعث درد و تورم می‌شود. در حالیکه آرتروز یا استئوآرتریت ممکن است فقط یک مفصل را گرفتار کند، آرتریت روماتویید معمولا مفاصل در هر دو طرف بدن را گرفتار می‌کند.
این بیماری همچنین ممکن است مفاصل دست‌ها، مچ‌ها و پاها را درگیر کند. آرتریت روماتویید ممکن است علائم دیگری مانند تب و خستگی هم داشته باشد.
آرتریت پس از جراحت:
آرتریت در برخی از موارد پس وارد آمدن جراحتی به زانو مانند شکستن استخوان یا پارگی رباط‌‌های زانو رخ می‌دهد. این آرتریت ممکن است بلافاصله پس از جراحت رخ نهد.
استخوان‌ها و رباط‌های آسیب‌دیده ممکن است در طول زمان به تخریب غضروف منجر شوند، و نهایتا به درد و خشکی مفصل بینجامند.

نحوه عمل جراحی تعویض مفصل زانو

برای انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو شما ممکن است تحت بیهوشی عمومی (یعنی تمامی بدن کاملا به خواب رفته است) یا بیهوشی اپیدورال ( یعنی بیهوشی از کمر به پایین) قرار بگیرید. سپس یک برش به اندازه ۸ تا ۱۲ اینچ در قسمت جلوی زانو ایجاد می شود (برش هایی در سطح پایینی استخوان ران و سطح بالایی استخوان تیبیا (درشت نی) ) و جراح باقیمانده غضروف مفصلی و مقدار کمی از استخوان را از این نواحی برمیدارد سپس قطعات فلزی را بجای آنها قرار داده و آنها را با ماده خاصی به نام سیمان استخوانی به بستر استخوان محکم میکند. سپس یک قطعه پلاستیکی از جنس پلی اتیلن محکم را در بین این دو قطعه فلزی قرار میدهد. بدین ترتیب استخوان های ران و درشت نی میتوانند به راحتی و بدون درد بر روی هم حرکت کنند. جراح در حین تعویض مفصل زانو برش های استخوانی را به نحوی انجام میدهد که تغییر شکل و انحراف زانو هم تصحیح شود.

خطرات جراحی

جراحی تعویض زانو برای اغلب افراد بی‌خطر است، اما مانند هر جراحی دیگری مشکلاتی هم ممکن است به وجود آید:
– دردناک بودن و غیرجذاب بودن جای برش جراحی.
– عفونت یا خونربزی شدید.
– ایجاد لخته خون در وریدهای پا
برخی از افراد پس از جراحی زانو دچار لخته خونی می‌شوند. این لخته‌ها معمولا در چند روز پس از جراحی در وریدهای ساق یا ران ایجاد می‌شوند. علائم این عارضه ایجاد تورم و درد در پا است. این لخته‌ها خونی اگر متلاشی شوند و در مسیر رگ‌های خونی به ریه‌ها برسند، ممکن است عارضه مرگباری (آمبولی ریوی) ایجاد کنند.
استفاده از نوارهای کشی، وسائل فشارنده، داروهای رقیق‌کننده خون ممکن است خطر ایجاد این لخته‌ها را کاهش دهد. حرکت دادن پا و قوزک پا نیز برای پیشگیری از ایجاد لخته مهم است، و ضروری است که هر چه زودتر حرکت دادن آنها شروع کنید.
‌نشانه‌های هشداردهنده وارد شدن لخته خون به ریه‌ها (آمبولی ریوی) شامل تنگ نفس ناگهانی، درد قفسه سینه، و سرفه کردن است. نشانه‌های عفونت شامل تب، بدتر شدن قرمزی و حساسیت زانو، و خروج چرک از زخم جراحی است. اگر پس از جراحی زانو دچار هر یک از این علائم شدید، فورا با دکترتان تماس بگیرید.

مشکلات مفصل مصنوعی

ایمپلنت‌ها یا مفصل‌های مصنوعی زانو روز به روز پیچیده‌تر و مستحکم‌تر می‌شوند، اما ضدضربه نیستند. این ایمپلنت‌ها ممکن است در طول زمان ساییده شوند یا اتصال‌شان با استخوان شل شود. بافت جوشگاهی ممکن است در اطراف ایمپلنت رشد کند و دامنه حرکت آن را محدود کند. و حتی هنگامی که این ایمپلنت‌ها به درستی کار می‌کنند،
ممکن است هنگامی که زانو به جلو یا عقب خم می‌شود، صدای تلق تلقی را شما می‌توانید با انجام اقداماتی طول عمر ایمپلنت زانوی‌تان را بیشتر کنید.
پس از جراحی تا زمانی که توانایی حفظ تعادل‌تان را به دست آورید، از عصا یا واکر استفاده کنید- افتادن ممکن است باعث وارد آمدن آسیب جدید به زانوی شما شود. ورزش‌ها پرضربه نیز ممکن است ایمپلنت زانو را خراب کنند، بنابراین اغلب پزشکان به این بیماران هشدار می‌دهند از انجام دویدن، پریدن یا ورزش‌های تماسی خودداری کنند.
با اینکه برخی از فعالیت‌ها پس از تعویض زانو محدودیتی ندارند، هنوز بسیاری از کارهاست که می‌توانید همچنان آنها را انجام دهید. پیاده‌روی، راهپیمایی سبک، دوچرخه سواری و شنا از جمله فعالیت‌هایی هستند که برای افراد دارای ایمپلنت بی‌خطر هستند. اگر توصیه‌های پزشک‌تان را رعایت کنید، می‌توانید انتظار نتایج درازمدت خوبی را داشته باشید- بیش از ۹۰ درصد از ایمپلنت‌های زانو به خوبی تا ۱۵ سال پس از جراحی کار می‌کنند.

مراقبت های پس از جراحی زانو

بسته به سرعت بهبودی شما پس از عمل جراحی مدت زمان بستری شدن شما در بیمارستان پس از عمل ممکن است بین ۱ تا ۴ روز باشد . در صورتی شما از بیمارستان مرخص می شوید که قبل از آن به اهداف زیر رسیده باشید :
بتوانید خودتان از تخت خارج شوید و به تخت بازگردید
میزان درد شما قابل تحمل باشد
بتوانید با راحتی بخورید و بیاشامید و از دستشویی استفاده کنید
بتوانید با استفاده از یک وسیله کمکی ( مانند واکر یا عصا یا ..) روی سطح صاف راه بروید و از دو یا سه پله بالا بروید.
برای انجام ورزش های تجویز شده پزشک در خانه توانایی داشته باشید.
قبل از مرخص شدن از بیمارستان تیم پزشکی اطلاعات لازم را بری مراقبت های بعد از عمل در خانه و اقدامات لازم به شما خواهند داد. هرچند عوارض جدی پس از عمل تعویض مفصل زانو بسیار کم اتفاق می افتند اما در صورت بروز آن ها ممکن است بهبودی و درمان کامل زانو را تحت تاثیر قرار بدهند به همین منظور پرستاران و پزشک شما در مورد عوارض احتمالی و علائم بروز عفونت یا به وجود امدن لخته خون ، اطلاعات کامل به شما میدهند. بعد از مرخصی از بیمارستان برای مدت چند روز تا چند هفته ممکن است در خانه نیاز به کمک شخص دیگری داشته باشید.
توصیه های زیر می تواند به راحتی بیشتر شما در خانه پس از مرخصی از بیمارستان و نگهداری از زخم و بهبودی شما کمک کند :
چیدمان وسایل خانه را به نحوی تغییر دهید که بتوانید به رحتی با عصا یا واکر در خانه راه بروید.
یک صندلی بسیار راحت برای خود در نظر بگیرید که نشیمنگاه آن کمی بالا باشد و جلوی آن یک زیر پایی قرار دهید تا کمی پای شما هنگام نشستن روی صندلی بالا قرار گیرد.
یک صندلی مخصوص دوش گرفتن تهیه کنید و همچنین در دستشویی یک توالت فرنگی داشته باشید که ارتفاع آن کمی بیشتر از حد معمول است.
وسایلی که به طور معمول به آن ها نیاز پیدا می کنید ، نزدیک و در دسترس خود قرار دهی
محل زخم را خشک و تمیز نگه دارید
تا زمان توصیه شده توسط پزشک دوش نگیرید
در صورت مشاهده قرمزی اطراف زخم و یا ترشح مایعات از آن حتما به پزشک خود اطلاع دهید چرا که این علائم می تواند نشان دهنده عفونت باشد.
میزان کم یا متوسطی از ورم برای ۳ تا ۶ ماه پس از جراحی عادی است . برای کاهش تورم زانو ، زانوی خود را بالا قرار دهید و روی آن یخ بگذارید. پوشیدن جوراب های فشاری مخصوص نیز می تواند به کاهش ورم زانو کمک کند. در صورت تورم بسیار شدید زانو یا افزایش تورم به پزشک خود اطلاع دهید چرا که این علائم میتواند نشان دهنده تشکیل شدن لخته های خون باشد.
تمامی دارو ها را دقیقا طبق تجویز پزشک مصرف کنید
سعی کنید به میزان زیاد بنوشید اما قهوه کمتر مصرف کنید . سعی کنید به نحوی غذا بخورید که اضافه وزن پیدا نکنید چرا که از وارد شدن فشار بیشتر بر روی زانوی خود جلوگیری کنید.
خوابیدن به پشت ، بر روی شکم یا پهلو ها هیچ مانعی ندارد و ایمن است.
ورزش های مخصوصی که توسط فیزیوتراپ برای شما تجویز شده است حتما تا دو ماه پس از جراحی انجام دهید .

فیزیوتراپی و ورزش های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو

انجام ورزش و حرکات اصلاحی زانو بعد از انجام تعویض مفصل زانو جزء مهم و لازمه بهبودی است و بدون آن درمان ناقص است.
متخصصین کلینیک زانو علاوه بر تجویز برنامه توانبخشی و فیزیوتراپی تعویض مفصل زانو ، برنامه انجام تمرینات در خانه و مراقبت های ضروری را در اختیار بیماران قرار می دهند.
هدف این نرمش ها افزایش دامنه حرکتی و قدرت عضلات اطراف زانو و بدست آوردن کنترل و هماهنگی بین کارکرد اجزای سیستم اسکلتی اندام تحتانی است.
گذراندن دوره فیزیوتراپی و انجام تمرینات تجویز شده در خانه در طول دوره درمانی پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو، برای دستیابی به بهترین نتایج پس از بسیار مهم و حیاتی است . معمولا از بیماران خواسته می شود که برای جلوگیری از انقباض عضلات و تقویت آنها برای ثبات و پایداری زانو ، به انجام تمرینات ادامه دهند . انجام تمرینات پس از جراحی می تواند طول زمان ریکاوری را افزایش دهد میزان قدرت و ثبات زانو را افزایش دهد.
هدف این نرمش ها افزایش دامنه حرکتی و قدرت عضلات اطراف زانو و بدست آوردن کنترل و هماهنگی بین کارکرد اجزای سیستم اسکلتی اندام تحتانی است.

برنامه حرکات اصلاحی در خانه

همانطور که گفته شد برای رسیدن به بهترین نتایج انجام مداوم تمرینات مخصوص ،به شیوه صحیح ، بسیار مهم است. تمریناتی که در ادامه شرح داده شده اند باید هرکدام دو بار در روز ( صبح و عصر) انجام شوند و در هر نوبت هر حرکت ۱۰ تکرار انجام شود. در صورت داشتن هر گونه سوالی یا شک داشتن در مورد نحوه انجام تمرین می توانید با فیزیوتراپیست خود تماس بگیرید.
تمریناتی که در ادامه شرح داده شده اند معمول ترین تمرینات خانگی هستند که برای بیماران پس از جراحی تعویض مفصل زانو تجویز می شود. برای دریافت برنامه تمرینی کامل و اطلاع از مناسب بودن هر تمرین برای خود می توانید با مشاورین کلینیک درد زانو تماس بگیرید.
این تمرین یکی از مهمترین تمرینات پس از انجام جراحی است که تضمین میکند پس از جراحی میتوانید زانوی خود را کاملا صاف کنید :
روی یک سطح سخت مانند چهارپایه یا صندلی بنشینید ( مانند مبل یا تخت نرم نباشد)
یک صندلی یا چهارپایه با ارتفاع مشابه رو به روی خود قرار دهید و پای خود را روی ان بگذارید.
به سمت جلو خم شوید و با دو دست خود به ارامی بر روی کشکک زانو به سمت پایین فشار دهید
برای مدت ۳۰ ثانیه فشار را بر روی زانو نگه دارید تا زانوی خود را صاف نگه دارید
این حرکت را سه بار انجام دهید
توجه : شما باید در طول روز تعداد تکرار های بیشتری از این تمرین را انجام دهید ، تا زمانی که بتوانید زانوی خود را کاملا صاف کنید. شما می توانید در حین مطالعه، صحبت با تلفن یا تماشای تلوزیون این تمرین را انجام دهید . در حین انجام تمرین لازم نیست چیزی زیر زانو قرار دهید تا از آن محافظت کند به این طریق اجازه میدهید نیروی جاذبه هم به بیشتر صاف شدن زانو کمک کند.
این تمرین برای تقویت زانو و افزایش دامنه حرکتی زانو در حالت خمیده است .
روی یک صندلی با حالتی که هر دو زانو خم است بنشینید
در حالی که ران شما روی نشیمنگاه صندلی است، سعی کنید زانوی خود را تاجایی که میتوانید خم کنید تا پایتان زیر صندلی برود. در حین حرکت نیازی نیست که پاشنه پای خود را در جهت پایین نگه دارید.
شما باید زانوی خود را تا جایی خمکنید که عضلات جلوی زانو خود احساس کشش کنید
این حالت را ۵ ثانیه نگه دارید
سپس به ارامی پای خود را به حالت قبلی برگردانید
این حرکت را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید
توجه : برای رسیدن به میزان کشش بیشتر عضله زانو میتوانید در هنگام خم کردن یک پا پای دیگر را از قسمت مچ روی پای خود بگذارید و به کشش و خم شدن بیشتر بیشتر ان پا کمک کنید.
این تمرین برای تقویت عضلات ساق پا و چهار سر ران می باشد.
روی یک صندلی با حالتی که هر دو زانو خم است بنشینید
در حالی که ران پا روی نشمینگاه صندلی قرار دارد پای خود به سمت بالا ببرید تا جایی که زانو صاف شود.
این حالت را برای ۵ ثانیه نگه دارید
قبل از تکرار مجدد حرکت پای خود را به وضعیت قبلی ( کاملا خمیده) برگردانید
این حرکت را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید.
این تمرین برای تقویت و افزایش انعطاف عضلات ساق پا است که عضلات خم کننده مچ پا می باشند.
روی یک صندلی یا چهار پایه بنشید و کف پای خود را روی زمین قرار دهید.
به ارامی مچ پای خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهید. مچ پای خود را تاجایی خم کنید که کمی در ساق پای خود احساس کشش کنید.
این حرکت را برای هر پا در بار تکرار کنید
این تمرین برای تقویت عضلات خم کننده لگن می باشد
روی یک صندلی با حالتی که هر دو زانو خم است بنشینید
زانوی خود را به سمت بالا بکشید ، در این حالت مفصل لگن نیز خم می شود.
سپس به ارامی پای خود را به حات اولیه باز گردانید
این حرکت را برای هر پا ده بار تکرار کنید
این تمرین برای تقویت عضلات زانو که متصل به لگن و باسن هستند ، می باشند.
روی زمین دراز بکشید و پاهای خود را خم کنید .
به عضلات باسن خود کمی فشار بیاورید و به ارامی لگن خود را به سمت بالا ( در حدود ۳ تا ۹ سانتی متر) بکشید .
با ارامی لگن خود را به سکت پایین بیاورید تا به حالت اولیه بازگردید
این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
این حرکت نیز برای تقویت عضلات خم کننده لگن و عضلات همستریتگ می باشد .
روی زمین دراز بکشید و پاهای خود را صاف کنید. ( در صورت دلخواه می توانید پایی که تمرین نمیدهید را خم کنید)
پای خود را ( پایی که میخواهید تمرین دهید) تا جایی که می توانید به ارامی خم کنید در حالی که پاشنه پای خود را به سمت بالا گرفته اید و به سمت لگن میبرید.
به ارامی پای خود را به حالت اولیه بازگردانید
این حرکت را برای هر پا در بار تکرار کنید
این حرکت برای تقویت عضلات ران می باشد .
یک حوله به صورت یک رول بپیچید ، روی زمین دراز بکشید و حوله را زیر زانو خود قرار دهید.
در حالی که پشت ران شما در تماس با حوله است ، به ارامی زانوی خود را باز کنید و نوک انگشتان خود را به سمت بالا بگیرید.
این حالت را برای ۵ ثانیه نگه دارید.
به ارامی پای خود را به حالت اولیه برگردانید.
این حرکت را برای هر پا ، ۱۰ بار تکرار کنید.
این تمرین نیز برای تقویت عضلا خم کننده لگن می باشد.
روی زمین دراز بکشید . یک پای خود را برای حمایت از کمر خود خم کنید .
پای دیگر خود را در حالی که کاملا صاف است به سمت بالا ببرید.
به ارامی پای خود را پایین بیاورید تا به حالت اولیه بازگردد
این حرکت را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید
این حرکت برای تقویت عضلات پشت ران ، چهار سر رانی و افزایش دامنه حرکتی زانو در هنگام باز کردن آن است
روی زمین دراز بکشید و یک حوله را که به صورت رول در اورده اید زیر مچ پای خود قرار دهید . حوله باید در اندازه ای باشد که زانوی شما بالای سطح زمین قرار گیرد.
عضلات ران خود را منقبض کنید و سعی کنید زانوی خود را به کمک ان ها فشار دهید تا صاف شود.
در صورت انجام صحیح این حرکت باید کمی در پشت زانوی خود احساس کشش کنید
این حالت را برای ۵ ثانیه نگه دارید. سپس عضلات ران خود را ریلکس کنید.
این حرکت را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید.
احتمالا شما انتظار دارید ، بعد از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو زندگی شما تا حدود زیادی به حالت عادی قبل از عمل ( البته این بار بدون درد) بازگردد. انتظار شما دور از ذهن نیست امابازگشت به زندگی عادی زمان میبرد. انجام مراقبت های پس از عمل به طور فعال و مداوم به رسیدن هر چه زود تر شما به این هدف کمک و رسیدن به بهترین نتیج پس از عمل را تضمین می کند .

دوره نقاهت

سرعت بهبودی بیماران پس از جراحی متفاوت است، اما این اصول کلی برای بازگشت به فعالیت‌های معمول را می‌‌توانید در نظر داشته باشید:
کارهای خانه پس از ۳ تا ۶ هفته
فعالیت جنسی پس از ۶ تا ۸ هفته
شنا پس از ۶ تا ۸ هفته
رانندگی پس از ۶ تا ۸ هفته برای زانوی راست (اگر زانوی چپ‌تان تعویض شده است ممکن است بتوانید پس از یک هفته رانندگی را دوباره شروع کنید)